لثه

دندان یک ساختار بسیار مهم و در عین حال ساده است. اما به قدری کاربردی است که برای برطرف کردن مشکلات آن، یک رشته پزشکی مجزا به نام "دندانپزشکی" ایجاد شده است. علاوه بر این، چندین شاخه تخصصی دندانپزشکی مانند ارتودنسی دندان، ریشه درمانی، لثه درمانی و ... نیز دارد و همه این‌ها نشان از اهمیت بسیار زیاد دندان در زندگی و سلامتی ما دارد. آنچه در این مقاله می‌خوانید آشنایی با آناتومی و ساختار دندان است. شما با ساختار آناتومیکی، انواع دندان ها و کاربرد هر کدام در این مقاله که به زبان ساده نگاشته شده آشنا خواهید شد.

شکل، ساختمان و ساختار انواع دندان

ما چهار نوع دندان مختلف داریم که شکل آن‌ها کمی با هم فرق می‌کند اما ساختار همه آن ها به یک صورت است. و همگی اجزای مشابهی با هم دارند. ابتدا تصویر زیر را با دقت نگاه کنید و سپس ادامه مقاله را بخوانید تا با تمام ساختارهای مهم یک دندان آشنا شوید.

بخش های مختلف یک دندان

هر دندان از 3 بخش ریشه، گردن یا طوق و تاج دندان تشکیل شده است و هر کدام از این بخش‌ها خود شامل چند بخش دیگر می‌شود.

ریشه دندان

ریشه در زیر خط لثه قرار دارد و از بیرون دیده نمی شود. این بخش از دندان در نقش یک لنگر عمل می کند و تمام دندان را با کمک "رباط پریودنتال" یه استخوان فک متصل می کند. بعضی از دندانها 1 ریشه دارند و برخی دیگر بیش از 1 عدد. ریشه معمولا دو سوم دندان را تشکیل می دهد و شامل بخش های زیر می شود:

• کانال ریشه: کانال ریشه یا "روت کانال" یک مجرای نازک است که بخشی از پالپ دندان (بافت نرم که با نام مغز دندان شناخته می شود و بخش اعظم آن در تاج قرار دارد) از آن عبور می کند.
• سمنتوم: که به آن سمنت نیز گفته می شود. یک ساختار شبیه به استخوان است که رباط پریودنتال به آن متصل است.
• لیگامان پریودنتال:  یک رباط ساخته شده از رشته های کلاژنی است که دندان را به استخوان فک متصل می کند.
• عروق خونی و عصبی: عروق خونی داخل ریشه دندان پالپ و همچنین رباط پریودنتال را خونرسانی و تغذیه می کنند. عصب نیز میزان نیرو یا فشار وارد شده به دندان حین جویدن را تنظیم می کند.
• استخوان فک:  به بخشی از استخوان فک که دندان در داخل آن قرار دارد و با رباط پریودنتال به آن متصل است استخوان آلوئولار گفته می‌شود.

طوق دندان

به طوق دندان، گردن یا سرویکس دندان گفته می شود. این بخش دقیقا در حد فاصل ریشه و تاج دندان است. در طوق، مینای دندان به سمنتوم می رسد. 3 بخش اصلی و مرتبط با گردن دندان عبارتند از:

• لثه: به لثه ها جینجوا هم گفته می شود. این بافت گوشتی و به رنگ صورتی است. لثه ها در حالت طبیعی دور طوق یا گردن دندان را احاطه کرده اند و از ریشه دندان محافظت می کنند.
• پالپ: بخش نرم و زنده دندان که شامل عروق خونی و عصبی است. پالپ تا بخش انتهایی کانال ریشه امتداد دارد.
• حفره یا اتاقک پالپ: اتاقک پالپ یک فضای کوچک در داخل تاج دندان بوده که در تقریبا نزدیک به طوق دندان قرار گرفته است.

تاج دندان

به تنها بخشی از دندان که بالاتر از خط لثه دیده می شود تاج دندان می گویند و خود از 3 بخش تشکیل شده است:

تاج آناتومیکی: همان بخش قابل مشاهده دندان در اصل تاج آناتومیکی است.

مینای دندان: سطحی ترین لایه دندان است. این لایه سفید رنگ است و از مواد معدنی ساخته شده. مستحکم ترین ساختار در تمام بدن مینا داست.

دنتین یا عاج: یک لایه حساس به درد و فشار است که دقیقا در زیر مینا قرار دارد. این لایه دندان را از سرما و گرما محافظت می کند. و تقریبا به رنگ زرد است.

انواع دندان کدامند؟

ما چهار نوع دندان داریم که اسامی و شکل آن ها عبارتند از:

دندان پیش یا ثنایا (Incisors)

ثنایا یا پیشین، جلویی ترین دندان های ما در هر فک هستند. 4 عدد از آن ها در فک بالا و 4 عدد نیز در فک پایین قرار دارند. این دندان ها یک ریشه و تنها یک لبه نسبتا برنده دارند. از دندان پیش یا ثنایا برای تکه تکه کردن مواد غذایی استفاده می‌شود.

دندان نیش (Canines)

دندان های نیش همان دندان های تیز و برنده هستند که در دو طرف دندان های ثنایا واقع شده اند. آن ها نیز یک ریشه بزرگ و یک لبه برنده دارند. با کمک این دندان ها غذا گرفته و تکه تکه می شود. هر فک ما دو عدد از این دندان ها را دارد.

دندان آسیاب کوچک یا پری مولار (Premolars)

انسان 8 عدد دندان آسیاب یا آسیای کوچک دارد. این دندان ها بعد از دندان نیش قرار دارند. پشت هر دندان نیش، 2 عدد از این دندان ها وجود دارند. نکته جالب این است که انسان دندان شیری آسیای کوچک ندارد.

دندان آسیاب بزرگ (Molars)

پشت دندان های آسیاب کوچک، دندان ها آسیاب بزرگ یا مولر قرار دارند. این دندان ها چند سطحی هستند و برای جویدن غذا استفاده میشوند. پرمولرهایی که در فک بالا هستند 3 ریشه دارند و پرمولرهای فک پایین نیز 2 عدد ریشه. انسان 8 عدد دندان پرمولر دارد و به  آخرین دندان پرمولر دندان آسیاب گفته می شود.